Cùng với cây phượng, cây bàng cũng là loại cây gắn bó nhiều nhất với tuổi học trò. Bàng không chỉ cho bóng mát trên sân trường đầy nắng vào mùa hè mà nó còn lưu giữ bao kỉ niệm buồn vui của một thời cắp sách tới trường. Văn Nghệ Hà Tĩnh hân hạnh giới thiệu bài thơ Cây bàng của nữ thi sĩ Xuân Quỳnh qua lời bình của nhà thơ Nguyễn Văn Thanh.
CÂY BÀNG
Cứ vào mùa đông
Gió về rét buốt
Cây bàng trụi trơ
Lá cành rụng hết
Chắc là nó rét!
Khi vào mùa nóng
Tán lá xòe ra
Như cái ô to
Đang làm bóng mát
Bóng bàng tròn lắm
Tròn như cái nong
Em ngồi vào trong
Mát ơi là mát!
A bàng tốt lắm
Bàng che cho em
Nhưng ai che bàng
Cho bàng khỏi nắng!
Xuân Quỳnh
LỜI BÌNH
Nhà thơ Xuân Quỳnh ra đi năm bốn sáu tuổi ( 1942- 1988) ở độ tuổi sung sức nhất của cuộc đời. Chị ra đi dù còn rất trẻ nhưng vẫn kịp để lại cho đời những bài thơ nổi tiếng được nhiều người biết đến trong đó có cả những bài viết cho các cháu thiếu nhi. Bài thơ “Cây Bàng” là một trong số đó.
Đọc khổ thơ đầu tiên chúng ta hình dung ra có cô bé, cậu bé nào đó đang đứng trước cây bàng ngắm nghía nó. Trước kia cây bàng xanh tươi là thế mà giờ đây hình ảnh hiện ra trước mắt các em lại là:
“Cây bàng trụi trơ
Lá cành rụng hết”
Xúng xính trong bộ quần áo ấm mặc để tránh cơn “gió về rét buốt” em băn khoăn tìm hiểu lí do vì sao cây bàng lại trụi trơ như vậy, ý nghĩ đầu tiên chợt lóe ra trong em: “Chắc là nó rét!” vì ai cũng yêu thương cây bàng cả chỉ mùa đông với “gió rét” mới làm cho nó thành ra như vậy.
Thương cây bàng, em liên tưởng đến những ngày nắng nóng cây bàng “tán lá xòe ra như cái ô to” mà chiếc ô to ấy đã từng “làm bóng mát” che em. Một chút xúc cảm ngọt ngào chợt thoáng qua và rung lên trong tâm hồn ngây thơ trong trẻo của bé. Những kỷ niệm đẹp về cây bàng với em nối tiếp theo nhau ùa về trong tâm trí:
“Bóng bàng tròn lắm
Tròn như cái nong
Em ngồi vào trong
Mát ơi là mát!”
Cảm nhận tốt đẹp của bé về cây bàng khi cây bàng “che cho em” những ngày nắng nóng lớn dần lên trong tâm trí bé để bé thốt lên lời nhận xét: “A bàng tốt lắm”. Từ nhận xét đó, những rung cảm trong tâm hồn em lớn dần lên khơi dậy trong em tính nhân văn cao cả, tình yêu thương muôn loài. Những băn khoăn, những khát khao, những khúc mắc nặng trĩu trong lòng bởi em muốn trả nghĩa cho cây bàng như một người bạn tốt và ý nghĩ ấy cứ lớn dần lên trong em thành câu hỏi lớn mà chưa tìm ra lời giải:
“Bàng che cho em
Nhưng ai che bàng
Cho bàng khỏi nắng!”
Bài thơ “Cây bàng” viết cho các em thiếu nhi chỉ với bốn khổ thơ bốn chữ dễ đọc, dễ hiểu với từ ngữ chân phương mộc mạc, hồn nhiên trong trẻo rất phù hợp với tâm hồn trẻ thơ nhưng vẫn truyền tải được những kiến thức cơ bản về tình yêu thương, trách nhiệm trong cuộc sống cho các em. Chính từ những nổi trội đó đã làm nên thành công trong những bài thơ viết cho thiếu nhi của nhà thơ Xuân Quỳnh.
20-9-2019
Nguyễn Văn Thanh