Khi một đứa trẻ bị chẩn đoán mắc rối loạn tự kỷ, gia đình phải đối mặt với vấn đề tiếp theo đó là: lựa chọn phương pháp điều trị cho con. Vậy các phương pháp chữa điều trị tự kỷ này là gì?
Tự kỷ là một rối loạn dạng phổ, có nghĩa nó có những triệu chứng rất đa dạng từ mức độ nhẹ tới mức độ nặng khác nhau mỗi trẻ, chính vì vậy mà có nhiều phương pháp điều trị khác nhau tùy thuộc vào tình trạng bệnh cụ thể. Mặc dù phương pháp điều trị khác nhau tùy thuộc vào đặc điểm mức độ bị bệnh nhưng tất cả đều hướng tới một mục tiêu đó là làm giảm các triệu chứng và cải thiện khả năng phát triển, học tập của trẻ. Dưới đây là những cách chữa tự kỷ đã được chứng minh hiệu quả:
Nội dung chính
Điều trị tự kỷ với liệu pháp giáo dục và hành vi
Phương pháp phân tích hành vi ứng dụng (ABA)
Phân tích hành vi ứng dụng (ABA) là một trong những phương pháp điều trị tự kỷ được sử dụng rộng rãi nhất cho cả người lớn và trẻ em. Phương pháp này bao gồm một loạt các kỹ thuật được thiết kế để khuyến khích hành vi tích cực bằng cách sử dụng hệ thống phần thưởng. Có một số loại phân tích hành vi ứng dụng, bao gồm:
Đào tạo thử nghiệm rời rạc. Kỹ thuật này sử dụng một loạt các thử nghiệm để khuyến khích trẻ học từng bước. Các hành vi và câu trả lời đúng sẽ được khen thưởng.
Can thiệp hành vi chuyên sâu sớm: thường áp dụng đối với trẻ dưới 5 tuổi. Trẻ sẽ được bác sỹ hướng dẫn trong vài năm để phát triển các kỹ năng giao tiếp và giảm các hành vi không tốt như hiếu chiến, hung hăng hoặc tự làm tổn thương.
Đào tạo phản ứng. Phương pháp được áp dụng hàng ngày để dạy trẻ các phản ứng, giúp trẻ bắt đầu học tập và giao tiếp.
Can thiệp hành vi bằng lời nói. Phương pháp này tập trung để giúp trẻ hiểu được cách mọi người giao tiếp với nhau bằng ngôn ngữ và làm sao để có được thứ mình muốn.
Hỗ trợ hành vi tích cực. Thay đổi môi trường ở nhà hoặc lớp học để hành vi tốt được hoan nghênh.
Liệu pháp nhận thức hành vi
Liệu pháp nhận thức hành vi là một loại liệu pháp trò chuyện có thể điều trị tự kỷ hiệu quả cho trẻ em và người lớn. Trong mỗi lần trò chuyện, các chuyên gia sẽ tìm cách xác định những suy nghĩ hoặc cảm xúc kích hoạt hành vi tiêu cực, từ đó có biện pháp giải quyết.
Một nghiên cứu đánh giá năm 2010 cho thấy liệu pháp nhận thức hành vi đặc biệt có lợi trong việc giúp kiểm soát trạng thái lo âu ở những người bị chứng tự kỷ. Phương pháp này cũng có thể giúp họ nhận ra cảm xúc của người khác và phản ứng tốt hơn trong các tình huống xã hội.
Huấn luyện kỹ năng xã hội
Huấn luyện kỹ năng xã hội (SST) là một cách để phát triển các kỹ năng xã hội. Một số người bị tự kỷ gặp khó khăn trong tương tác với người khác. Điều này lâu dần có thể dẫn đến nhiều trở ngại.
Với phương pháp SST, người tham gia sẽ được học các kỹ năng xã hội cơ bản, bao gồm cách thực hiện một cuộc trò chuyện, hiểu được các tình huống nói đùa và đọc các tín hiệu cảm xúc từ người khác. Phương pháp này thường được sử dụng cho trẻ nhỏ, nhưng cũng có thể có hiệu quả cho thanh thiếu niên và thanh niên ở độ tuổi 20.
Liệu pháp tích hợp giác quan
Những người bị chứng tự kỷ đôi khi bị ảnh hưởng bởi sự tiếp nhận cảm giác không chính xác, chẳng hạn như thị giác, âm thanh hoặc mùi. Liệu pháp tích hợp cảm giác dựa trên lý thuyết cho rằng sự phân tán của các giác quan sẽ khiến bạn gặp khó khăn trong việc học hỏi và thể hiện những hành vi tích cực.
Liệu pháp tích hợp giác quan thường được thực hiện bởi một nhà trị liệu nghề nghiệp và dựa vào chơi, chẳng hạn như vẽ trên cát hoặc nhảy dây, cố gắng để giúp trẻ phản ứng đúng với những thông tin mà giác quan thu được.
Liệu pháp nghề nghiệp (OT)
là một lĩnh vực chăm sóc sức khỏe tập trung vào việc dạy trẻ em và người lớn những kỹ năng cơ bản mà họ cần trong cuộc sống hàng ngày. Đối với trẻ em, điều này thường bao gồm việc dạy các kỹ năng vận động, kỹ năng viết tay và kỹ năng tự chăm sóc.
Đối với người lớn, OT tập trung vào việc phát triển các kỹ năng sống độc lập, chẳng hạn như nấu nướng, dọn dẹp và cách sử dụng tiền bạc.
Liệu pháp ngôn ngữ
Liệu pháp ngôn ngữ dạy các kỹ năng nói có thể giúp người tự kỷ giao tiếp tốt hơn. Nó có thể giúp trẻ cải thiện tốc độ và nhịp điệu của lời nói, ngoài việc sử dụng các từ một cách chính xác. Nó cũng có thể giúp người lớn cải thiện cách họ giao tiếp về suy nghĩ và cảm xúc.
Chữa tự kỷ bằng thuốc
Cho đến nay, những hiểu biết của chúng ta về căn nguyên cũng như cơ chế của chứng tự kỷ còn rất hạn chế. Chình vì vậy mà không có một loại thuốc đặc trị nào cho chứng tự kỷ. Các thuốc được sử dụng kết hợp cùng với liệu pháp giáo dục và hành vi nhằm mục tiêu giảm các triệu chứng của tự kỷ như: rối loạn giấc ngủ, hung hăng, kích động, các triệu chứng ở đường tiêu hóa,…
Các loại thuốc được sử dụng để giúp kiểm soát chứng tự kỷ bao gồm:
Thuốc chống loạn thần. Một số loại thuốc chống loạn thần mới có thể giúp gây hấn, tự hại, và các vấn đề hành vi ở cả trẻ em và người lớn mắc chứng tự kỷ. FDA gần đây đã chấp thuận việc sử dụng risperidone (Risperdal) và apripiprazole (Abilify) để điều trị các triệu chứng của chứng tự kỷ.
Thuốc chống trầm cảm. Trong khi nhiều người tự kỷ dùng thuốc chống trầm cảm, các nhà nghiên cứu vẫn chưa chắc liệu họ có thực sự giúp đỡ với các triệu chứng tự kỷ hay không. Tuy nhiên, chúng có thể hữu ích trong việc điều trị rối loạn ám ảnh cưỡng chế, trầm cảm và lo lắng ở những người bị chứng tự kỷ.
Chất kích thích: Các chất kích thích, chẳng hạn như methylphenidate (Ritalin), thường được sử dụng để điều trị ADHD, nhưng chúng cũng có thể giúp đỡ với các triệu chứng tự kỷ chồng chéo, bao gồm cả sự thiếu chú ý và hiếu động thái quá. Một đánh giá 2015 xem xét việc sử dụng thuốc để điều trị chứng tự kỷ cho thấy rằng khoảng một nửa số trẻ tự kỷ được hưởng lợi từ các chất kích thích, mặc dù một số bệnh nhân phải trải qua tác dụng phụ tiêu cực.
Thuốc chống co giật: Một số người mắc chứng tự kỷ cũng bị chứng động kinh, do đó thuốc chống co giật đôi khi được kê đơn.
Nhận biết trẻ có mắc chứng tự kỷ hay không với bài viết: Dấu hiệu ở trẻ mắc chứng tự kỷ
Sử dụng probiotic trong hỗ trợ điều trị tự kỷ
Những người bị tự kỷ rất thường gặp phải các vấn đề ở đường tiêu hóa như táo bón, tiêu chảy, đầy hơi, nôn, dị ứng thực phẩm…Bởi vì giữa não và ruột tồn tại một tương tác hai chiều vô cùng chặt chẽ: khi chức năng của não bộ không bình thường thì hoạt động của ruột bị ảnh hưởng và ngược lại, nếu như ruột không khỏe thì não bộ sẽ bị ảnh hưởng. Đối với các trường hợp tự kỷ, người ta quan sát thấy có sự tăng tính thấm đường ruột thông qua các chỗ “rò rỉ” trên hàng rào biểu mô ruột non.
Sự rò rỉ này cho phép các độc tố, các chất chuyển hóa của vi khuẩn qua đó xâm nhập vào máu và ảnh hưởng lên chức năng của não bộ, được chứng minh có liên quan tới sự suy giảm hành vi xã hội ở những người mắc tự kỷ. Chính vì vậy mà các nhà nghiên cứu đã tìm cách tăng cường tính toàn vẹn của hàng rào biểu mô ruột non để hỗ trợ điều trị cho chứng tự kỷ, và một trong những phương pháp là sử dụng probiotics.
Một số chủng probiotics đặc thù có thể giúp tăng cường tính toàn vẹn của hàng rào biểu mô ruột non. Bên cạnh đó, những lợi khuẩn đường ruột còn tác động trực tiếp lên chức năng của hệ thần kinh trung ương qua thông qua nhiều cơ chế khác nhau như sản xuất các hóa chất thần kinh (Dopamin, GABA, các axit béo là tiền chất của serotonin…), con đường miễn dịch, chuyển hóa.
Sử dụng probiotic hiện nay được coi là một hướng đi tiềm năng trong điều trị chứng tự kỷ. Tuy nhiên, cần phải chọn được các chủng lợi khuẩn đường ruột đúng và bổ sung với liều lượng, thời gian thích hợp để đạt được hiệu quả.